Aflevering 93 van Sprekend Verleden
‘De jeugd van Cuijk valt ten prooi aan zedenverwildering!’ Het is een ernstige brief die op 28 oktober 1949 in het Cuijkse gemeentehuis wordt gelezen. Ondertekend door niet minder dan acht rechtgeaarde burgers van Cuijk. Ze zijn het bestuur van de lokale afdeling van de Katholieke Arbeiders Jeugd. Die organisatie, vlak na de oorlog opgericht, heeft zich ten doel gesteld ‘arbeiders tot een levend christendom te brengen, door beïnvloeding van het arbeidsmilieu’. Ze proberen vooral te voorkomen dat de jeugd wordt verleid door moderne denkbeelden en artistieke producties. Zoals films uit Hollywood.
Wat is er aan de hand? De KAJ heeft ontdekt dat in de Cuijkse filmzaal, het Apollo Theater aan de Grotestraat, kinderen van 15, 16 en 17 naar films kijken die door de katholieke filmkeuring het stempel ’18-plus’ hebben gekregen. Dat heeft een ‘funeste invloed op de geestelijk-zedelijke vorming van de Cuijkse jeugd.’
Concrete aanleiding is de Deense film Ditte, een mensenkind. Tijdens de vertoning in het Apollo Theater zaten pubers jonger dan 18, zo weten de KAJ’ers stellig te melden. Dat de film, naar het boek van Martin Andersen Nexö, door de filmkeuring is gekomen, mag je gerust een wonder noemen. Er komen schoolkinderen in voor die een dode rat bij de staart grijpen, er zwalkt een altijd dronken scharensliep door het beeld en de hoofdpersoon, een jonge vrouw, wordt ongehuwd moeder. Er schijnt zelfs een scène te zijn waarin die vrouw haar bovenlijf ontbloot. Kan zijn dat die scène hier en daar, niet ongebruikelijk voor deze tijd, al dan niet vakkundig uit de rolprent wordt geknipt. De film heeft al bij menig katholiek in het zuiden een blos op de wangen getoverd. Hoe luider de afkeuring van de geestelijken, hoe voller de bioscoopzalen.
De KAJ’ers geven B en W een dringend advies: verplicht jongeren tussen de 18 en 23 jaar een identiteitsbewijs bij zich te dragen als ze uitgaan.
Een identiteitsbewijs? Gevoelig onderwerp in 1949, vier jaar na de oorlog waarin de echo van het verfoeide ‘Ausweis!’ nog niet is uitgestorven. B en W van Cuijk piekeren er niet over. Als de KAJ een jaar later de gemeenteraad vraagt zo’n identiteitsbewijs verplicht te stellen, brandt ook de raad er zijn vingers niet aan. Het verzoek wordt afgewezen.
B en W doen de eigenaar van de bios, dat is de Boxmerenaar A.C. Hermans, in een brief wel het dringende verzoek beter op te letten.
Twee jaar later stuurt de commandant van de Cuijkse politie een rapport naar de burgemeester. Twee agenten hebben hun dienst afgelopen zaterdag goed besteed: ze bezochten het Apollo Theater. Vlak voordat de film begon, gedraaid werd de oorlogsfilm Guadalcanal Diary, hebben ze het publiek naar hun leeftijd gevraagd. En jawel hoor, tien jonge gasten waren 16 of 17, die konden direct vertrekken. Als de filmoperateur de rolprent niet al had aangezet, hadden de wachtmeesters nog meer jeugdigen in de kraag kunnen vatten. Naar schatting waren er zeker 25 jonger dan 18.
De Cuijkse jeugd laat zich niet wegjagen en de bioscoopbaas verkoopt gewoon zijn kaartjes zonder naar hun leeftijd te vragen. In 1959 opent hij opnieuw een brief van de gemeente: ‘Geregeld bereiken ons klachten…’
Bij de foto: Deense en (rechts) Duitse filmposter van ‘Ditte, een mensenkind’, de veelbesproken film uit 1946.
Geraadpleegde bronnen:
- archief gemeentebestuur Cuijk
- vpro.nl
- wikipedia.nl