Aflevering 33 van Bevrijding Stap Voor Stap
Het zijn niet alleen Stoottroepers van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) die in het voorjaar van 1945 helpen met het opsporen van mijnen. Ook Duitse krijgsgevangenen en Nederlandse SS’ers worden ingezet. Mag eigenlijk niet volgens het oorlogsrecht, maar ja. Met kaalgeschoren koppen lopen ze bijvoorbeeld in het Molenveld in Vierlingsbeek naar mijnen te zoeken. In strakke linie schuifelen ze met een man of dertig door het veld, met lange ijzeren prikstokken – prodders heten die – tasten ze de grond af. Soms gaat het mis en ontploft zo’n verborgen explosief. Dan ontbreekt er ’s avonds tijdens het appèl in het krijgsgevangenenkamp eentje. Uiteindelijk zullen ruim tweehonderd Duitse en en meer dan vijftig Nederlandse mijnenruimers het niet overleven.
Voor explosieven en mijnen wordt ook gewaarschuwd in de richtlijnen die de burgemeesters van de gemeenten aan de Maas uitdelen aan terugkerende evacués. Richtlijnen, zo worden ze genoemd, de stencils die de hoofden van de gezinnen in handen wordt gedrukt. Maar het lijken meer op geboden. Want wie ze niet opvolgt, kan worden gearresteerd, zo staat zwart op wit te lezen.
Richtlijn 1 zegt dat onmiddellijk na aankomst ‘op zeer zichtbare wijze’ een formulier aan het huis moet worden geplakt waarop met grote letters staat: ‘BEWOOND’. Aan de voordeur, of, mocht je huis nog glas in de sponningen hebben, op een raam.
De teruggekeerde bewoners moeten ook altijd de vergunning bij zich dragen en laten zien als de politie er om vraagt. ‘Indien U wordt aangetroffen zonder vergunning, loopt gij groot gevaar in arrest te worden gesteld.’ Vergunning? Jazeker, je mag alleen terug naar je huis als de burgemeester je een vergunning heeft gegeven. En dat belangrijke papiertje moet óók de handtekening dragen van een officier van het Militair Gezag. We zijn wel bevrijd, maar nog steeds maken militairen de dienst uit.
Meteen na aankomst moet je pen en papier pakken – Wie heeft er een pen, wie heeft er papier? Is dat niet allemaal door geallieerde militairen gebruikt om de kachel mee aan te maken? – en noteren wat er allemaal verdwenen is. ‘Kleinigheden moeten niet vergeten worden. Iederen keer wanneer U iets invalt, wat U niet meer aantreft, moet U het noteeren! Alles onthouden gaat niet!’ Volgens het gemeentebestuur wordt elke vermissing onderzocht door een geallieerde commissie van vijf officieren.
Je kunt in je woning ook spulletjes aantreffen die níet van jou zijn. Want het is bekend dat de Britse en Canadese soldaten tijdens hun wacht in Boxmeer nogal met spullen gesjouwd hebben. Als de ene kachel niet goed trok, is die van het huis ernaast naar binnen gehaald. Alles wat niet van jou is, moet je binnen een week melden bij de politie. Komen ze er later achter dat je dat niet hebt gemeld, dan wordt proces-verbaal opgemaakt en kun je gevangen worden gezet. Wie gaten in zijn huis wil dichttimmeren, mag geen planken ‘lenen’ van nog niet bewoonde andere huizen in je straat. En wat écht belangrijk is: water altijd koken vóór gebruik. De drinkwaterputten zijn verontreinigd, besmettelijke ziekten liggen op de loer.
Bij de foto: Duitse krijgsgevangenen ruimen mijnen in Nederland, in 1945. Foto: Koninklijke Bibliotheek
Geraadpleegde bronnen:
- anderetijden.nl
- Verboden Gebied. Groeningen, Holthees, Maashees, Overloon, Vierlingsbeek en Vortum-Mullem 1939-1945. Stichting De Oude Schoenendoos
- gemeentearchief Boxmeer