Aflevering 17 van Bevrijding Stap Voor Stap
Kerstmis in oorlogstijd, hoe ziet dat eruit? In Helmond heeft december 1944 de familie Barten uit Boxmeer onderdak gevonden. De stad barst uit zijn voegen, het stikt er van de vluchtelingen. In gaarkeukens kun je eten krijgen: waterige soep waarin wat kool drijft. Met Kerstmis is er een speciale traktatie, zo wordt beloofd. Annie Barten (16) mag het rantsoen voor het gezin ophalen. Na lang wachten in de rij, krijgt ze de traktaties eindelijk mee. Het zijn appels! Onderweg besluit ze háár appel alvast op te eten, dan kan die tenminste niet meer bederven. Het stukje fruit is in een oogwenk verdwenen in haar hongerige maag. Ze neemt een flinke hap in een tweede appel, daarna volgt appel nummer drie. Straks thuis maar eerlijk delen wat over is…
Ook aan het front wordt kerst gevierd. Op Lactaria in Stevensbeek, het hoofdkwartier van de Royal Dragoons, wordt op kerstavond cabaret opgevoerd. Bij gebrek aan vrouwen trekken enkele soldaten jurken aan. Dankzij een Belgische officier die bedreven is in het aanbrengen van make up, is het verschil met echte dames nauwelijks te zien. Het publiek is razend enthousiast over het optreden van de ‘Lactaria Follies’. Vooral korporaal ‘Gracie’ Fields oogst luid applaus.
De legerleiding heeft de troepen langs de Maas op het hart gedrukt waakzaam te zijn. Er gaan geruchten dat de Duitsers een offensief voorbereiden. Er wordt zelfs verteld dat de Duitsers al op 23 december kerst hebben gevierd, om op de 25e de geallieerden te kunnen verrassen. Maar het zijn loze geruchten.
Op kerstavond kijken Canadese militairen van het 8e Reconnaissance Regiment raar op. Ze horen gezang aan de overkant van de Maas: Stille Nacht, Heilige Nacht, Alles schläft, einsam wacht… Duitse soldaten die het beroemde kerstlied zingen. Als het squadron het gezang meldt aan het hoofdkwartier, stelt iemand voor dat de Canadezen terug moeten zingen: Hark the herald angels singing… (hoor hoe de engelen zingen).
Op eerste kerstdag wordt op het hoofdkwartier van dit regiment, in Haps, een feestmaal gehouden. De soldaten die op wacht liggen aan de Maas, komen om beurten eten, zodat steeds de helft van de mannen toch paraat is. De officieren krijgen hun kerstdiner ’s avonds opgediend. De maaltijd wordt een groot succes, mede dankzij de twee kalkoenen die de Canadezen van hun Amerikaanse collega’s cadeau gekregen hebben.
Zo verloopt Kerstmis 1944 aan het front in betrekkelijke rust. Pas de volgende dag klinkt weer het gefluit van de granaten die vanaf Gennep en Heijen de rivier over komen.
Die tweede kerstdag slaat een diepe wond in de gemeenschap van evacués in Rijkevoort. Bij bakker Verbruggen wonen tijdelijk de kinderen van de familie Groenewoud uit Boxmeer. Als de 7-jarige Josje Groenewoud pardoes de weg oversteekt, omdat ze meent dat ze haar vader ziet aankomen, wordt het meisje geschept door een Engelse pantserwagen. Ze overlijdt even later aan haar verwondingen.
Bij de foto: Kerstmis 1944: de bemanning van een Britse tank aan het front in Nederland pakt de kerstpakketten uit die het thuisfront heeft gestuurd. Foto: Imperial War Museum
Geraadpleegde bronnen:
- Tot frontgebied verklaard (2019), Guido Siebers & Geurt Franzen
- Oorlogsdagboek van Jo en Annie Barten (ongepubliceerd)
- War diary van het 8e Canadian Reconnaissance Regiment
- War diary van de Royal Dragoons
- War diary van het Toronto Scottish Regiment