In Bevrijding Stap Voor Stap zoekt Geurt Franzen naar de verhalen en gebeurtenissen uit de periode september 1944-voorjaar 1945. Een tijdvak waarin de regio werd bevrijd van de Duitse bezetting, maar zware beproevingen moest ondergaan. Vandaag aflevering 1: Alles is nog normaal… [eerder verschenen in dagblad De Gelderlander]
Het is de eerste week van september 1944. Hier is alles normaal. Normaal? Het is toch oorlog? Jawel. Maar alles went, zelfs een bezetting door nazi-Duitsland die al viereneenhalf jaar duurt. Een mens moet leven, toch? Natuurlijk, alles is schaars, brood en boter zijn op de bon. En als je gebrom hoort, weet je dat het geen zwerm bijen is, maar een bommenwerper die boven het Ruhrgebied zijn buik leeg gaat braken. Daar wonen ook mensen, ja. Niet aan denken.
Alles is normaal. Je leest het in de Echo van Oost-Brabant, Noord-Limburg en Zuid-Gelderland. Vrijdag (1 september) stond gewoon aangekondigd dat voetbalvereniging Vitesse uit Gennep zondag de competitie begint tegen Olympia’18 uit Boxmeer. Laat ze maar komen, die blauwwitten. De fokveedagen in Sint Tunnis zijn afgelast. Maar dat komt niet door de oorlog, het is vanwege de veeziekte mond-en-klauwzeer. Hotel Van Bergen heeft gewoon een theaterprogramma samengesteld. De Kilima Hawaians komen optreden in Gennep en deze week is er de klucht Kind van de rekening. Dat wordt lachen.
Over lachen gesproken… Chris Elders uit Sint Agatha is zijn zijden shawl kwijt. Vraagt in een advertentie of iemand hem gevonden heeft. Verloren op de terugweg vanaf café Halfweg…
Toch staat de oorlog óók in de Echo. Deze week ramen verduisteren tussen 20.15 en 07.00 uur. En dan die oproep, die je eraan herinnert dat het krantje Duitsgezind is: ‘Meldt U als vrijwilliger bij de Kriegsmarine.’
Aan de buitenkant is alles normaal. Maar de harten kloppen sneller. Elke stiekem beluisterde uitzending van Radio Oranje geeft meer hoop. Het begon na 6 juni, toen de geallieerden voet aan land zetten in Normandië. En nu gaat het snel. Als dominosteentjes vallen de steden. Verdun is bevrijd. Dieppe ook en Lyon. Op 3 september Brussel.
Op die 3e september trillen in Langenboom de ruiten. Fliegerhorst Volkel, het Duitse vliegveld, wordt weer eens flink onderhanden genomen. 112 Canadese Halifax-bommenwerpers veranderen de startbanen in een Hollandse gatenkaas. Worden de Langenbomers, net als eerder, weer opgetrommeld om die kraters te dichten?
Ze zijn de grens over! Premier Gerbrandy zei het maandag de 4e zelf, op de radio: ‘Nu de geallieerde legers in hun onweerstaanbare opmars de Nederlandse grens overschreden hebben, wil ik u, uit naam van ons allen, hartelijk welkom toeroepen op onze vaderlandse bodem.’
Ze gaan rekenen, de inwoners van Mill en Cuijk en andere dorpen. In dit tempo zijn we zó aan de beurt. Kijk maar, de moffen worden zenuwachtig… ’s Nachts durft de Ondergrondse in Boxmeer al wegwijsborden te verdraaien. En als dinsdag 5 september aanbreekt, is de spanning te snijden. De burgemeester van Grave, Landzaat heet ie, is er vandoor. De NSB’er heeft zeker ook naar de radio geluisterd. Net zoals Stevens, de NSB-burgemeester van Boxmeer. Hij vlucht met zijn vrouw weg. Nu staat dat huis, dat ie had geroofd van de familie Lion, de joodse familie die naar het kamp in Sobibor is gebracht, opnieuw leeg.
Oei. Gerbrandy heeft voor zijn beurt gepraat. Het gaat toch langer duren…
Bij de foto:
Het vliegveld Volkel, veranderd in een gatenkaas na het bombardement op 3 september 1944. Foto: Nationaal Archief
Media:
Geraadpleegde bronnen
Echo van Oost-Brabant, Noord-Limburg en Zuid-Gelderland, editie van 1 september 1944