Een klein stukje bot was voldoende. Een millimeter zelfs. Met een verklaring erbij van de bisschop dat het écht een stukje bot van de heilige was, werd het splintertje opgeborgen in een fraaie reliekhouder. Die werd met was verzegeld. Eenmaal geopend, was de authenticiteit niet meer gegarandeerd. Dus je liet het wel uit je hoofd om te controleren of het echt een heiligenbotje was. Maar goed dat DNA-onderzoek nog niet bestond.
Heel veel pientere pastoors hebben op die manier, door een heiligenverering op te zetten, hun parochie welvaart gebracht. Soms kwamen er wel duizend of meer mensen op af, op de naamdag van de heilige. Dat bracht behalve aanzien van het dorp en versterking van het geloof ook geld in het laatje.
Een bedevaart had nog een ander, prettig neveneffect. Zo heel veel kansen had je niet om een vrijer op te doen, zeker niet als je uitgekeken was op de jongens en meiden uit je eigen dorp. En bloed van buiten, weet elke samenleving, is hard nodig voor een gezond nageslacht. Dus behalve de kermis en de jaarmarkt werd ook de bedevaart aangegrepen om ‘kennis te maken’. Na het reinigend gebed in de kerk werd in het café de inwendige mens schoongewassen.
Een van de bedevaartplaatsen waar een relikwie wordt vereerd, is Escharen. In de Lambertuskerk wordt een botje bewaard van Sint Machutus. Het zag er vroeger zwart van de mensen, op tweede pinksterdag. ‘Geef, dat allen, die met geloof dit brood en water nuttigen, van alle kwaad en kwalen en ziekten mogen worden bevrijd, op voorspraak van Sint Machutus’, zo klonk het uit vele kelen. Met soms wonderbaarlijke gevolgen.
Vooral van over de grens, uit het Kleefse, kwamen ze in groten getale. Misschien omdat er nogal wat gevallen zijn opgetekend van zieke kinderen uit die regio die genezen na een bezoek van een familielid aan de Machuut van Escharen. Theo Muusken uit Glabbeck, bij Xanten, bijvoorbeeld. Hij liep in 1880 naar Escharen en bad daar voor zijn neefje van vijf en nichtje van twee. Beiden waren verlamd aan de benen. Bij Theo’s thuiskomst huppelden de twee vrolijk rond. Machutus werd dan ook vooral aangeroepen bij ernstige kinderkwalen. Dat verklaart ook het beeld van de heilige in de kerk van Escharen: aan zijn voeten een manneke dat niet kan lopen en hoopvol naar Machutus opkijkt.
Gek genoeg vereren ze vlak over de grens, in Elten, Machutus ook. Blijktbaar ‘werkt’ die minder goed dan die van Escharen. Misschien komt het ook omdat ze de gelovigen daar eigenlijk voor de gek houden. Het beeld daar in de kerk was ooit een Mariabeeld waarvan het hoofd was losgeraakt. Daar hebben ze toen maar een mannenhoofd met baard opgeplakt en die Machutus genoemd. Je kunt kerkgangers misschien voor de gek houden, maar heiligen niet, hè.
Machutus kent u misschien van Saint Malo, dat mooie eilandje voor de kust van Bretagne is naar hem genoemd. Machuut, rond 520 geboren in Wales, stak over naar Bretagne om de bewoners te kerstenen. Hij stichtte een klooster in Aleth. De heilige stond bekend als een strenge, maar zeer sociaal bewogen bisschop.
BIJSCHRIFT: Het beeld van Sint Machutus in de Lambertuskerk te Escharen, vervaardigd door Petrus Verhoeven (1729-1816). Foto: Ed van Alem